Marc De Vos

‘Europa is het spoor bijster en is hard op weg naar nergens’

Marc De Vos Columnist

‘De Europese Unie bestaat door drie fundamentele krachten: de drang naar vrede na twee wereldoorlogen, de geest van internationalisering na de val van het communisme, en de ratio van de trans-Atlantische eenheid. Dat historische DNA is aan het muteren.’ Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University en visiting fellow bij de denktank Itinera.

De zoveelste impasse in de brexitgesprekken. Italië budgettair op ramkoers met Brussel. Polen veroordeeld door het Hof van Justitie voor schending van de rechtsstaat. Dat was de vorige week van de Europese Unie. Onze unie die de Europese landen moet verenigen, houdt zich dezer dagen vooral bezig met het beheren van conflicten en afscheidingen. Het is ver gekomen als een Euro-Aziatische top als opsteker moet dienen. De Unie die Europa moet uitdragen, zoekt liever heil bij het autoritaire China dan met de Verenigde Staten de regels van de faire wereldhandel aan te scherpen.

De Europese Unie bestaat door drie fundamentele krachten: de drang naar vrede na twee wereldoorlogen, de geest van internationalisering na de val van het communisme, en de ratio van de trans-Atlantische eenheid. Dat historische DNA is aan het muteren. De Tweede Wereldoorlog is te lang geleden om nog eenheid te brengen. Grenzen en nationalisme zijn helemaal terug. Amerika glijdt weg. Europa is het spoor bijster en is hard op weg naar nergens.

Europa is het spoor bijster en is hard op weg naar nergens.

Doordat nationale regeringen uiteindelijk de agenda en de beslissingen van de Europese Unie bepalen, is de Europese Unie de rechtstreekse afgeleide van de nationale politiek. Bij gebrek aan een bindend DNA wordt Europa daardoor spontaan het toneel van een nationaal opbod. Die trend van interne verdeeldheid gaat steeds dieper. Als hij niet wordt gekeerd, wordt hij levensbedreigend voor de Unie.

Als er een doorbraak moet komen, zijn uiteraard de grote landen aan zet. Lijst ze maar op. Het Verenigd Koninkrijk gaat weg en staat aan de rand van ene politieke implosie. Duitsland is aan het zwalpen. Zijn zombiekanselier is politiek dood, maar blijft wel regeren. In Frankrijk vecht president Macron voor zijn presidentschap en zijn toekomst. Italië heeft lak aan de Unie, net zoals Polen. Spanje is economisch zwak en intern verdeeld. Er is gewoon geen soortelijk gewicht dat de weegschaal kan doen bewegen.

Vroeger had de Europese commissie meer politieke macht, denk maar de fameuze periode met Jacques Delors eind jaren tachtig. Maar de lidstaten zelf hebben de Europese Commissie gedegradeerd tot een bureaucratische machine die de politieke lijnen van de Europese Raad – de verenigde nationale regeringen – moet realiseren. Er is geen ruimte meer voor een Europese dimensie als het nationale niveau afzegt.

Vroeger stond de Europese interne markt garant voor economische dynamiek en welvaartscreatie.

Vroeger stond de Europese interne markt garant voor economische dynamiek en welvaartscreatie. Dat maakte Europa tot een tastbare bron van vooruitgang. Europa maakte iedereen beter. Dat verhaal wordt intussen overheerst door het eurogedoe. De permanente budgettaire discipline is opgelegd als bandbreedte om de euro leefbaar te houden bij gebrek aan volwaardige muntunie. In de praktijk legt dat een vernis van budgettechnocratie op politieke keuzes, vergroot ze de spanningen tussen lidstaten en ondermijnt ze de relance van de zwakkere lidstaten.

De economische meerwaarde van de Unie is grotendeels opgeofferd aan een politiek project van een gemeenschappelijke munt die maar kan renderen als een van de volgende twee zaken gebeuren: ofwel een diepere integratie, ofwel een kleinere eurozone van toplanden. De eerste betekent permanente transfers van Noord naar Zuid, de tweede betekent een permanente scheiding tussen Noord en Zuid, om nog van Oost-Europa te zwijgen. Rijkere landen steigeren bij de eerste optie, armere landen bij de tweede.

De Europese machinerie in Brussel en daarbuiten produceert natuurlijk door. Er worden projecten gelanceerd, ambities verkondigd, de ambtenarij en de papierwinkel draaien. Maar wat is nog de toegevoegde waarde van al die organen, instellingen, commissies en voorzitters? De Unie vaart tegen de stroom van de hedendaagse politiek in. Ze beheert haar eigen verval.

Dat maakt de Unie niet nutteloos, zoals ze intussen ook in Londen weten. Maar zonder project en cohesie wordt de Unie zoals de Verenigde Naties: meer een last dan een lust, meer een droom dan werkelijkheid, meer een plicht dan een hoop. Tot Italië Griekenland wordt en de boel kapseist.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content